Til va yurak
(Rivoyat)
Luqmoni hakimni bir kishi sotib olib, dargohida xizmat qildirardi va undagi ilmu hikmatni gohi-gohida sinab ko‘rardi. Bir kuni imtihon tarzida buyurdi:
- Ey Luqmon, menga bir qo‘yni so‘yib, eng yaxshi a’zosini olib kelgin.
- Bosh ustiga, - dedi Luqmon va qo‘yni so‘yib, tili bilan yuragini xojasiga eltdi.
Ancha muddat o‘tgandan keyin xoja uni yana chaqirib, dedi:
- Ey Luqmon, bir qo‘yni so‘ygin-da, menga uning eng yomon a’zosini olib kelgin.
Xo‘roz bilan bo‘ri
(Ertak)
Bir bo‘ri daraxt ustida o‘tirgan Xo‘rozni ko‘ribdi va uni tutib yemoqchi bo‘lib, daraxt ostiga keldi. Hiyla bilan bechora Xo‘rozni daraxtdan tushirmoqchi bo‘libdi: "Ey, Xo‘roz o‘rtoq! Men senga bir yaxshi xabar keltirdim. Hayvonlar bilan qushlar o‘rtasida sulh bo‘ldi. Bir-biriga zulm qilmaslikka, biri ikkinchisini tutib yemaslikka qaror qilindi. Kel, birodar, pastga tush! Bir-birimizga do‘st bo‘lib, birga o‘ynaylik", - dedi.
Oy bilan Shirin
(Ertak)
Qadim - qadimda Shirin degan qiz bo‘lgan ekan. U shunday go‘zal ediki, tug‘ilib, balog‘atga yetgandan so‘ng, husnining ta’rifi butun olamga yoyilgan edi. O‘sha zamonda Oy o‘zini chiroyli sanab yurar ekan. Hamma go‘zallikda tengi yo‘q Oyni maqtar ekan. Shirin balog‘atga yetib, go‘zalligi kundan-kun orta borgach, odamlar Oyni maqtamay, Shirinning husnini tilda doston qilibdilar.
Notanish “do‘st”
(Ertak)
Bir bor ekan, bir yo‘q ekan. Kapa degan qurbaqa bor ekan. U suvda juda yaxshi suzar ekan. Yana kuylashni xush korarkan.
Qishning sovuq ammo quyoshli kunlarining birida Kapa muzlagan suv yuzasida o‘tirib, hayol surib turganida, suv ostida bir mavjudodni unga boqib turganini ko‘rib qolibdi.
— Salom, qirg‘oqqa chiq, birga o‘ynaymiz, — deb taklif qilibdi Kapa.
Qalam va sichqon
(Ertak)
Bir bor ekan, bir yo‘q ekan. Oddiygina bir qalam bo‘lgan ekan. Bir kuni uning egasi Valijon qalamini stol ustida unitib qoldiribdi. Paytdan foydalangan sichqoncha inidan chiqib qalamni tishlab olib qochmoqchi bo‘libdi.
— Iltimos, meni qo‘yib yubor — deb yalinibdi Qalam. — Meni nima qilmoqchisan? Yog‘ochdan yasalgan bo‘lsam, meni yeb bo‘lmaydi.
Aqlli qarg‘a
(Abdulla Avloniy)
Kunlar yoz fasli o‘ldig‘indan har yerda suvlar qurirmush. Bechora Qarg‘a suv yo‘qlig‘indan nihoyatda suvsarmish. Tillari osilub, har tarafdan suv axtarmoqda ekan, birovning oldinda turgan ko‘zani ko‘rib, yoniga kelub boqsa, ichinda suv bor. Lekin bo‘ynini suqub ichay desa, bo‘yi yetmaydi. Biroz o‘ylandi-da, tumshug‘i ila toshlarni yeg‘ub, ko‘zaning ichiga tashlay boshladi.
Daraxtning oyog'i
(Ibrohim Rahim)
Bog‘cha hovlisida Hasanjon bilan Husanjon o‘ynab o‘tirib, ro‘paradagi panjara orqasida bir oyoqlab turgan tovuqni ko‘rib qoldilar.
— Uni qarang, Hasan aka, anavi tovuqning bir oyog‘i yo‘q ekan. Bir oyoqlab qocholmaydi. Ushlab olaymi?
Hasanjon ham da’fatan tovuqning bir oyoqda turganini ko‘rib qoldi. Ukasining shunga fahmi yetmagani uchunmi, unga bir karomat ko‘rsatmoqchi bo‘lib, dedi:
— Shu tovuqni bir zumda ikki oyoqli qivoraymi?
— Ho… qib bo‘psiz.
